Với vị trí chiến lược tại Đông Địa Trung Hải, Síp đang từng bước khẳng định vai trò trong mạng lưới hợp tác năng lượng giữa Hy Lạp, Israel và Hoa Kỳ – một phần của nỗ lực chung nhằm đa dạng hóa nguồn cung và giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga.
Liên minh “3+1”: Bước ngoặt chiến lược của khu vực
Cuộc họp “3+1” giữa bốn Bộ trưởng Năng lượng của Síp, Hy Lạp, Israel và Hoa Kỳ tổ chức tại Athens vào cuối tuần qua đã trở thành tâm điểm chú ý của giới quan sát năng lượng quốc tế.
Bộ trưởng Năng lượng Síp George Papanastasiou cho biết, Hoa Kỳ thể hiện rõ lợi ích trong việc ngăn chặn dòng khí đốt của Nga sang châu Âu và đang tìm cách thay thế nguồn cung bằng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Mỹ, cùng với khí đốt khai thác tại khu vực Đông Địa Trung Hải.
“Đây chính là lý do khiến các mỏ khí đốt của Cộng hòa Síp và Israel trở nên quan trọng. Chúng tôi có thể đóng vai trò bổ sung nguồn khí cần thiết để lấp đầy hành lang năng lượng mới của châu Âu,” ông nhấn mạnh.
Theo kế hoạch, Hoa Kỳ kỳ vọng có thể xuất khẩu LNG sang châu Âu qua cảng Alexandroupoli của Hy Lạp, đồng thời kết nối với các mỏ khí tại Síp và Israel để tạo thành chuỗi cung ứng khép kín – vừa đảm bảo năng lượng, vừa củng cố an ninh khu vực.
Mỏ khí Kronos và Aphrodite – Hy vọng mới của ngành năng lượng Síp
Síp đang từng bước khẳng định vai trò của mình thông qua hai dự án khí đốt trọng điểm: mỏ Kronos và Aphrodite, nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của quốc đảo này.
Ông Papanastasiou cho biết thỏa thuận chính thức về mỏ Kronos – do liên doanh giữa tập đoàn Total (Pháp) và Eni (Ý) vận hành – sẽ được ký kết trong vài tuần tới. Dự án này nhằm vận chuyển khí đốt từ Kronos đến nhà máy LNG Segas tại cảng Damietta (Ai Cập) để hóa lỏng và xuất khẩu sang châu Âu.
Việc “chuẩn bị kỹ thuật cho cơ sở hạ tầng kết nối giữa Kronos và mỏ Zohr (Ai Cập)” đã bắt đầu, mở đường cho quá trình trung chuyển. “Kronos là dự án xuyên biên giới đầy thách thức, nhưng vị trí gần với cơ sở hạ tầng hiện có giúp việc triển khai trở nên khả thi,” Bộ trưởng nói.
Trong khi đó, mỏ Aphrodite – được vận hành bởi liên doanh giữa Chevron (Mỹ), NewMed Energy (Israel) và Shell (Anh) – đang trong giai đoạn nghiên cứu kinh tế – kỹ thuật, dự kiến hoàn tất vào cuối năm sau. Sau khi có quyết định đầu tư cuối cùng, khí đốt từ Aphrodite cũng sẽ được đưa đến Damietta để hóa lỏng.
Dự kiến, khí đốt đầu tiên từ EEZ của Síp có thể được xuất khẩu sang châu Âu qua Ai Cập vào năm 2027, đánh dấu bước ngoặt lịch sử của quốc đảo này trong lĩnh vực năng lượng.
Năng lượng – Trụ cột mới trong chính sách đối ngoại của Síp
Phát biểu tại một hội nghị trong nước, Tổng thống Nikos Christodoulides khẳng định rằng ngành năng lượng không chỉ là động lực kinh tế mà còn là “trụ cột quan trọng của chính sách đối ngoại Síp”.
Ông nhấn mạnh:
“Một trong những mục tiêu chính của chúng tôi là gắn kết lợi ích của mình không chỉ với các quốc gia láng giềng mà còn với các đối tác mạnh mẽ trên hệ thống quốc tế.”
Theo ông, việc hợp tác trong khuôn khổ “3+1” giúp Síp tăng cường vai trò chiến lược, đồng thời “biến năng lượng thành cầu nối liên kết các quốc gia trong khu vực, thúc đẩy Đông Địa Trung Hải trở thành hành lang năng lượng thay thế cho châu Âu.”
Great Sea Interconnector – Biểu tượng kết nối điện năng khu vực
Bên cạnh khí đốt, một dự án lớn khác đang được triển khai là Great Sea Interconnector – tuyến cáp ngầm dưới biển nối lưới điện của Síp, Hy Lạp và Israel.
Dự án được xem là “ưu tiên hàng đầu” của chính phủ Síp, với mục tiêu chấm dứt tình trạng cô lập năng lượng của quốc đảo, tăng khả năng cạnh tranh, đảm bảo an ninh nguồn cung và mở rộng cơ hội xuất khẩu điện năng tái tạo.
Tuy nhiên, các cuộc đàm phán giữa Síp và Hy Lạp vẫn đang tiếp tục để giải quyết khác biệt về cơ chế tài chính. Chính phủ Síp cho biết sẽ chỉ giải ngân phần vốn đóng góp khi dự án được “triển khai đầy đủ”, thay vì chỉ mới ở giai đoạn xây dựng cáp.
Đông Địa Trung Hải – Hành lang năng lượng mới của châu Âu
Trong bối cảnh châu Âu nỗ lực giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga sau khủng hoảng Ukraine, khu vực Đông Địa Trung Hải đang nổi lên như một hành lang năng lượng chiến lược.
Các quốc gia như Síp, Israel, Ai Cập và Hy Lạp không chỉ sở hữu trữ lượng khí đốt lớn mà còn có vị trí địa lý lý tưởng để trung chuyển sang châu Âu. Với sự tham gia của Hoa Kỳ, khu vực này đang hình thành liên minh năng lượng mới, kết hợp lợi ích kinh tế – an ninh – địa chính trị.
Như lời Bộ trưởng Papanastasiou kết luận:
“Síp không chỉ tìm kiếm nguồn cung mới, mà đang từng bước trở thành trung tâm năng lượng – cầu nối giữa Đông Địa Trung Hải và châu Âu.”
Cơ hội vàng để định hình lại vị thế quốc gia
Từ một hòn đảo nhỏ phụ thuộc vào nhập khẩu, Síp đang vươn lên định hình lại bản đồ năng lượng khu vực. Sự kết hợp giữa khai thác mỏ khí nội địa, kết nối điện xuyên quốc gia và hợp tác trong khuôn khổ “3+1” giúp Síp từng bước trở thành trung tâm năng lượng chiến lược của châu Âu.
Trong tương lai gần, khi các mỏ Kronos và Aphrodite đi vào khai thác, cùng tuyến cáp Great Sea Interconnector hoàn tất, quốc đảo này sẽ không còn là “điểm mờ” trên bản đồ năng lượng thế giới, mà trở thành điểm sáng mới của châu Âu – cầu nối giữa năng lượng, hợp tác và hòa bình khu vực.